Dlaczego model biznesowy (nazwa pochodzi od angielskiego business model) jest taki ważny? Ponieważ to podstawa funkcjonowania każdej firmy. Nie istnieje co prawda jedna „słuszna” definicja tego pojęcia, ale na potrzeby tego artykułu przyjmiemy, że model biznesowy to konstrukcja, plan służący wygenerowaniu możliwie maksymalnych zysków oraz przewagi konkurencyjnej przez dane przedsiębiorstwo. Mówiąc potocznie, model biznesowy to „przepis na sukces” danej firmy.
Kiedy tworzyć model biznesowy?
Model biznesowy to podstawa każdej działalności, nawet jeżeli taki dokument nigdy nie został spisany. Dlaczego? Rozważałeś kiedyś otwarcie jakiegoś biznesu? Zastanawiałeś się, co chciałbyś robić; kto byłby Twoim klientem; w czym byłbyś lepszy od konkurencji i planowałeś kierunki rozwoju? Jeżeli tak, to nieświadomie układałeś właśnie model biznesowy, nawet jeżeli mowa tu o jego bardzo szczątkowej formie.
Takie rozważania stały za każdym istniejącym biznesem, zanim jednak wystartujesz z jakąkolwiek działalnością, warto je bardzo dokładnie zweryfikować.
A jak stworzyć go dobrze?
Luźne planowanie to jedno, a praktyczne spisanie niezbędnych założeń to drugie. Dlatego zachęcamy Cię do stworzenia modelu biznesowego w formie fizycznego dokumentu. Pozwoli Ci to zweryfikować założenia dotyczące Twoich planów (często przesadnie optymistycznych), kiedy tylko zajdzie taka potrzeba.
Zacznijmy więc od podstaw. Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę podczas tworzenia modelu biznesowego? Encyklopedia zarządzania, odwołując się pracy do A. Aufaha i L. Tucciego, wskazuje trzy pytania, na które powinien odpowiadać taki dokument:
- Co firma będzie robić?
- Jaki są jej podstawowe zasoby i kompetencje?
- W jaki sposób wspomniane zasoby i kompetencje będą skonfigurowane?
Odpowiadając samemu sobie na te pytania, dokonasz pierwszej weryfikacji swojego pomysłu. Z każdym kolejnym napisanym zdaniem łatwiej będzie Ci stwierdzić, co już wiesz o swoim pomyśle na biznes, a w których obszarach pojawiają się wątpliwości, które należy jak najszybciej rozwiać.
Tworząc model biznesowy warto używać też innych znanych Ci narzędzi. Jednym z nich jest analiza SWOT, której poświęciliśmy osobny artykuł.
Kluczowe elementy modelu biznesowego
Co w takim razie powinno znaleźć się w Twoim modelu biznesowym? Przyjrzyjmy się temu bardziej szczegółowo — pora odpowiedzieć sobie na kolejne kilka(naście) pytań:
Do kogo kierujesz swój produkt czy usługę? Jakie są charakterystyczne cechy Twoich klientów? Czy wśród nich jest więcej kobiet, czy mężczyzn? W jakim są wieku?
Spróbuj wyobrazić sobie, kim ma być Twój statystyczny klient, stwórz jego przykładową sylwetkę — fachowo nazywaną personą — i wciel się w nią.
Jaką wartość i korzyści oferuje Twój produkt/usługa? Co dokładnie chcesz sprzedawać? Jaką potrzebę Twojego klienta rozwiązuje oferowana przez Ciebie wartość? Jak dostarczysz wspomnianą wartość klientowi? Jakie kanały posłużą dostarczeniu tej wartości? Jakie są kluczowe zasoby, których użyjesz do jej wytworzenia i jak je zdobędziesz?
Dlaczego klienci kupią Twój produkt? W jaki sposób tego dokonają? Jak będziesz kształtował cenę swojego produktu? Jak będzie wyglądać struktura kosztów i przychodów?
Sporo tego, prawda? A to tylko część pytań, jakie musisz sobie zadać. Jednakże im więcej pytań postawisz na etapie planowania, tym lepiej będziesz przygotowany do późniejszego działania.
Modele biznesowe w praktyce
Istnieją różne sposoby przedstawiania modeli biznesowych. Jednym z najpopularniejszych narzędzi przeznaczonym do tego celu jest BMC, czyli Business Model Canvas. Ta matryca autorstwa Alexandra Osterwaldera zyskała ogromną popularność i jest do dziś powszechnie używana, nawet przez organizacje pozarządowe.
W praktyce BMC to zamknięcie modelu biznesowego na jednej kartce. Dzięki z góry założonej strukturze całość jest przejrzysta i uporządkowana. Elementy, z których składa się Business Model Canvas to:
- kluczowe działania,
- kluczowi partnerzy,
- kluczowe zasoby,
- struktura kosztów propozycja wartości,
- relacje z klientami,
- segmenty klientów,
- kanały,
- strumienie przychodu.
Co oznaczają konkretne pojęcia? Na naszym blogu znajdziesz artykuł, który obszernie opisuje metodologię BMC.
Modele biznesowe — kategorie
Wyróżniamy kilka kategorii modeli biznesowych. Klasyfikując je na podstawie relacji biznes-odbiorca możemy nakreślić pięć podstawowych typów:
model B2C (Business to Customer — relacja biznes-klient). To najczęściej spotykany model, w ramach którego firmy celują w indywidualnych klientów.
model B2B (Business to Business — relacja biznes-biznes). W tym modelu przedsiębiorstwa oferują swoje produkty i usługi innym przedsiębiorstwom.
model C2C (Customer to Customer — relacja klient-klient). W tym przypadku mowa o wymianie dóbr bezpośrednio między konsumentami, np. za pośrednictwem serwisów aukcyjnych.
model P2P (Peer to Peer — relacja „znajomy-znajomy”). To model, w którym użytkownicy wymieniają się dobrami lub usługami bezpośrednio, bez udziału zewnętrznych platform, np. wymiana plików przez Internet.
model M-commerce (Mobile Commerce — usługi mobilne). To model, w ramach którego transakcje dokonywane są za pomocą urządzeń mobilnych.
Preferencje klientów zmieniają się wraz z rozwojem technologii i pojawianiem się nowych rozwiązań. Musisz o tym pamiętać, szukając odpowiedniej formy dla Twojego pomysłu.
Wypracowanie optymalnego modelu wymaga pracy
Bardzo często wypracowanie modelu biznesowego może potrwać. Nawet solidne założenia mogą zostać gruntownie zrewidowane przez rzeczywistość. Co, gdy Twoja propozycja wartości nie wzbudzi zainteresowania rynku?
Pozostaje Ci zweryfikować założenia dotyczące Twojej działalności. To stuacja, która spotyka wiele młodych firm czy startupów, bardzo rzadko bowiem zdarza się, by założenia przyjęte na początku działalności okazały się „strzałem w dziesiątkę”.
Jak więc zweryfikować model biznesowy?
Istnieje kilka sposobów, by zweryfikować przyjęty model biznesowy, przyjrzyjmy się kilku z nich.
MVP (Minimum Viable Product) — to tak zwany produkt o minimalnej koniecznej funkcjonalności, którego celem jest zbadanie rynku. Tworząc MVP masz szansę przedstawić wspominaną wcześniej propozycję wartości swojej firmy, nie ponosząc dużych kosztów. Wiedząc, jak zareagowali klienci na podstawową wersję Twojego produktu, możesz zweryfikować swoje początkowe założenia.
Więcej o MVP przeczytasz w artykule, który przygotowaliśmy na ten temat.
Testy A/B — to metoda często stosowana w przypadku stron internetowych lub kreacji reklamowych. W ramach takiego testu przygotowujesz dwie wersje strony (a w omawianym tu przypadku produktu lub usługi) i porównujesz, która z nich cieszy się większym powodzeniem u grupy docelowej. Warto dodać, że możesz także użyć wspomnianych kreacji reklamowych (ważne, byś mógł sprawdzić ich efekty), by zmierzyć zainteresowanie Twoją potencjalną ofertą.
Rozmowy z mentorem i potencjalnymi klientami — znasz kogoś, kto z powodzeniem prowadzi swój biznes? To świetnie, taka znajomość jest w tym wypadku na wagę złota. Skonfrontuj swoje założenia z tą osobą i uważnie słuchaj, co ma do powiedzenia. Nie znasz nikogo takiego? Przeprowadź wywiad w grupie, którą wcześniej sprofilowałeś jako swoich potencjalnych klientów. Zbadaj ich faktyczne potrzeby, sprawdź, co mają do powiedzenia, a na samym końcu skonfrontuj zdobyte informacje ze swoimi założeniami.
Weryfikacja modeli biznesowych to jedna z usług oferowanych przez Emiteo!
Poza działalnością crowdfundingową Emiteo oferuje także usługi konsultacyjne. Możemy pomóc Ci zweryfikować Twoje biznesowe założenia, niezależnie od tego czy chodzi o model biznesowy, model finansowy, biznesplan czy jeszcze inny aspekt Twojej działalności. Umów się na bezpłatną konsultację, podczas której sprawdzimy, jak usprawnić funkcjonowanie Twojej firmy.