Jak mówi jedno z najpopularniejszych powiedzeń, którego autorstwo przypisuje się Benjaminowi Franklinowi: podatki, obok śmierci, należą do rzeczy pewnych. Co prawda wielu próbuje ich unikać, ale zazwyczaj z marnym skutkiem.
W powszechnym rozumieniu podatki kojarzą się przede wszystkim z podatkiem dochodowym od osób fizycznych, podatkami płaconymi przez przedsiębiorców czy podatkiem VAT. Także inwestorzy płacą podatki, a ich głównym obciążeniem jest podatek od osiąganych zysków kapitałowych, zwany potocznie podatkiem Belki.
Skąd wziął się podatek Belki?
Daninę tę wprowadzono w 2002 r., a jej potoczna nazwa wzięła się od ówcześnie urzędującego ministra finansów. Pierwotnie podatek Belki wynosił 20% i dotyczył tylko zysków z depozytów bankowych (czyli głównie lokat i kont oszczędnościowych).
Regulująca go ustawa została znowelizowana w 2004 roku, stawkę samego podatku obniżono do 19%, ale objęto nim także inne inwestycje, w tym m.in. zyski ze sprzedaży papierów wartościowych. Obecnie podatek Belki obejmuje niemal wszystkie produkty umożliwiające pomnażanie kapitału.
Od czego zapłacisz podatek od zysków kapitałowych?
Szczegółowo informacje na ten temat znajdują się w Ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Artykuł 30 a doprecyzowuje, że podatek Belki dotyczy m.in.:
- odsetek od pożyczek,
- odsetek i dyskont od papierów wartościowych,
- dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
- umów ubezpieczenia,
- funduszy wypłacanych spadkobiercom po śmierci członka OFE,
- dochodu oszczędzającego w ramach IKE,
- PPE z tytułu zwrotu lub częściowego zwrotu środków zgromadzonych na koncie.
Kiedy i jak rozliczyć podatek Belki?
Najczęściej wspomniany podatek jest rozliczany przez instytucje oferujące dane narzędzie inwestycyjne. Tak jest np. w przypadku lokat i kont oszczędnościowych (odsetki trafiają na Twoje konto już opodatkowane). Podobnie ma się sprawa w przypadku dywidend, które trafiają do Ciebie już po odliczeniu podatku Belki.
Nieco inaczej ma się sytuacja w przypadku zysków osiągniętych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych, czyli m.in. akcji. W takim wypadku to sam podatnik musi rozliczyć się z urzędem skarbowym, składając deklarację PIT-38. Z pomocą przychodzi tu druk PIT-8C, którego wystawienie jest obowiązkiem domu maklerskiego.
Pamiętaj jednak, że nawet jeżeli Twój dom maklerski (za którego pośrednictwem dokonywana była inwestycja) nie dostarczył stosownego druku, nie zwalnia Cię to z rozliczenia się z urzędem skarbowym. W takiej sytuacji musisz dokonać stosownych obliczeń samodzielnie. Dotyczy to również sytuacji, w której transakcja jest dokonywana poza domem maklerskim.
Czy istnieją zwolnienia od podatku Belki?
Najprostsza odpowiedź brzmi: tak. Wyjątki związane są z oszczędzaniem na emeryturę, a są to:
Indywidualne konto emerytalne
IKE to konto, które pozwala inwestować za pomocą kilku różnych sposobów, m.in. otwierając konto maklerskie lub poprzez fundusze inwestycyjne — wygenerowane w ten sposób zyski są zwolnione z podatku Belki.
Jakie kwoty wchodzą w grę? Co roku Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej ustala nowy limit rocznych wpłat na IKE, uzależniony od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2022 roku limit ten wynosi 17 766 zł. By nie płacić podatku Belki z pomocą IKE, musisz oszczędzać do ukończenia 60 roku życia, a wpłat dokonywać przez co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych.
Indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego
IKZE to rozwiązanie podobne w założeniach do IKE. Osoby korzystające z IKZE mogą wpłacać tam co roku określoną sumę (limit ten w 2022 roku wynosi 7106,40 zł, a dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą jest to 10 659,60 zł). Kwoty wpłacone do wysokości tego limitu można odliczyć od dochodu w rocznym zeznaniu podatku PIT.
Co ważne, by nie płacić podatku Belki, musisz oszczędzać na swoim IKZE co najmniej pięć lat oraz do 65 roku życia. Jedyny podatek, jaki zapłacisz w takim wypadku to ryczałt w wysokości 10%.
Zarówno w przypadku IKE, jak i IKZE możesz zlecić wypłatę środków, zanim osiągniesz opisany wcześniej wiek. W tym pierwszym wypadku po prostu zapłacisz podatek od zysków kapitałowych, tak samo, jak miałoby to miejsce w przypadku oszczędzania/inwestowania poza IKE.
W przypadku wypłaty IKZE koniecznie będzie także zapłacenie PIT-u wg obowiązującej w dniu wypłaty skali podatkowej (obecnie jest to 18% lub 32%).
Jeżeli masz więcej pytań na temat IKE odsyłamy Cię do sekcji najczęściej zadawanych pytań na gov.pl.
Tu z kolei przeczytasz więcej o IKZE.
Uczestnicy Pracowniczych Planów Kapitałowych również nie zapłacą podatku Belki
Ostatnim omawianym wyjątkiem w zakresie płacenia podatku od zysków kapitałowych jest skorzystanie z Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK). Podobnie jak IKE i IKZE PPK to także program oszczędzania z myślą o emeryturze. W praktyce w ramach tego rozwiązania pracownik może co miesiąc odkładać część swojego wynagrodzenia (od 0,5% do 4%) na specjalne konto.
Jeżeli pracownik skorzysta z Pracowniczego Planu Kapitałowego, na wspomniane konto wpłyną pieniądze z trzech źródeł: z jego własnej wypłaty, od pracodawcy oraz budżetu państwa.
Część opłacana przez pracownika
To co do zasady 2% jego wynagrodzenia. Wpłata może być dobrowolnie podwyższona o kolejne 2%, do łącznie 4% wynagrodzenia. Jeżeli wypłata danej osoby nie przekracza 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia, może ona obniżyć wypłatę podstawową do 0,5% wynagrodzenia.
Cześć opłacana przez pracodawcę
Równa jest 1,5% wynagrodzenia pracownika. Pracodawca także może zwiększyć swój wkład, o dodatkowe 2,5% wynagrodzenia pracownika (do łącznie 4%).
Cześć opłacana przez państwo
Składa się z dwóch wpłat. Pierwsza z nich to opłata powitalna w wysokości 250 zł, druga to dopłaty roczne (w wysokości 240 zł). Wpłatę powitalną otrzyma każdy, kto uczestniczy w PPK co najmniej 3 pełne miesiące i dokonał wpłat za taki sam okres.
Dopłatę roczną otrzyma każdy pracownik, którego wpłaty na PPK wyniosą co najmniej 3,5% 6-krotności minimalnego wynagrodzenia w danym roku.
Tym samym, maksymalna wysokość wpłat na PPK to 8% wynagrodzenia plus 250 złotych wpłaty powitalnej i 240 złotych dopłaty rocznej od państwa.
Płynność środków na PPK
Środki zebrane na koncie PPK należą do właściciela danego konta, podlegają także dziedziczeniu oraz podziałowi w przypadku rozwodu. Uczestnik PPK może:
- w dowolnym momencie dokonać zwrotu środków zgromadzonych na jego rachunku,
- wypłacić do 25% środków w przypadku swojej choroby, choroby dziecka lub współmałżonka,
- wypłacić do 100% zgromadzonych na rachunku PPK, przeznaczając je na wkład własny przy zaciągnięciu kredytu.
Wypłata środków z PPK
Po 60 roku życia
Docelowo środki gromadzone na PPK można wypłacić po 60. roku życia. Wówczas 25% zgromadzonego kapitału zostanie wypłacone w jednorazowej wypłacie, a pozostałe 75% wypłacane jest w co najmniej 120-miesięcznych ratach. Ilość rat można zwiększyć lub zmniejszyć (nawet do wypłaty w 1 racie), ale wówczas wypłacający będzie musiał zapłacić podatek od zysków kapitałowych.
Wcześniejsza wypłata z PPK
Zbierane środki można również wypłacić w całości wcześniej. Wówczas otrzymasz zgromadzone oszczędności, ale pomniejszone o:
- podatek od zysków kapitałowych,
- 30% środków pochodzących z wpłat pracodawcy,
- środki pochodzące z dopłat od państwa.
Podsumowując, PPK to jeden z wyjątków w zakresie obowiązku płacenia podatku Belki, ale wymaga od swoich uczestników cierpliwości i oszczędzania do co najmniej 60. roku życia. Uczestnictwo w PPK jest dobrowolne, ale każdy podlegający obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu jest do niego automatycznie zapisany.
Z uczestnictwa w programie można w każdym momencie zrezygnować. Na koniec dodajmy, że każdy pracodawca ma obowiązek uruchomić PPK.
Podatek Belki a sprzedaż akcji
Wspominaliśmy wyżej, że sprzedając akcje za pośrednictwem konta maklerskiego, zapłacisz podatek Belki za dany rok, jeżeli udało Ci się osiągnąć zysk. Co w wypadku, gdy sprzedajesz bądź kupujesz akcje nienotowane na rynku publicznym?
Kto płaci podatki od transakcji na akcjach nienotowanych na giełdzie papierów wartościowych?
Odpowiedź brzmi: obie strony, choć kupujący zapłaci inny podatek niż sprzedający. Jeżeli sprzedajesz akcje nienotowane na rynku GPW lub NewConnect, np. zakupione w ramach crowdfundingowej emisji, wówczas od ceny sprzedaż płacisz wielokrotnie przywoływany przez nas podatek Belki. Pamiętaj jednak, że podstawę opodatkowania możesz pomniejszyć o historyczne koszty nabycia.
Z kolei jako kupujący zapłacisz podatek od czynności cywilnoprawnych. Podatek ten ma kilka stawek, w przypadku sprzedaży akcji wynosi on 1%. By sprzedać akcje nienotowane na publicznym rynku, musisz znaleźć kupca i podpisać z nim odpowiednią umowę.
Wciąż czekamy na wejście w życie przepisów, które pozwalać będą platformom crowdfundingowym na tworzenie i prowadzenie tzw. tablicy ogłoszeń, gdzie akcjonariusze chcący sprzedać dane akcje będą mogli kontaktować się z potencjalnymi kupującymi. Wprowadzenie tego rozwiązania z pewnością wpłynie na zwiększenie płynności akcji spółek nienotowanych na rynku GPW oraz New Connect.
Więcej o sprzedaży akcji nienotowanych na publicznych rynkach dowiesz się z artykułu: Sprzedaż akcji — jak wygląda w przypadku spółek nienotowanych na giełdzie?