Wraz z ewolucją naszych codziennych zachowań i nawyków zmieniają się także przypadłości, na które cierpimy. Jedną z takich przypadłości, która dotyka coraz większej liczby aktywnych zawodowo osób, jest burnout, czyli po polsku zespół wypalenia zawodowego.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Istnieje co najmniej kilka definicji, którymi zwykło określać się wypalenie zawodowe. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) burnout to zjawisko zawodowe, będące efektem ciągłego stresu w miejscu pracy, który nie został skutecznie opanowany. Mimo to wypalenie zawodowe nie jest obecnie klasyfikowane jako stan chorobowy.
W powszechnie uznanej pracy (opublikowanej w 1981 roku przez Christinę Maslach), która jest jednocześnie kwestionariuszem mierzącym objawy tej przypadłości, wypalenie zawodowe definiuje się poprzez trzy konkretne stany:
- przytłaczające wyczerpanie fizyczne,
- cyniczne podejście do otoczenia i poczucie oderwania od pracy,
- poczucie braku efektu własnych działań i ich bezcelowości.
Nieco nowsze badanie (autorstwa Marisy Salanovej i Wilmara Schaufeli, opublikowane w 2005 roku) używa czteroczęściowego modelu do wyrażania poziomu burnoutu. Według tego modelu objawy wypalenia zawodowego to:
- emocjonalne wyczerpanie,
- brak energii nieskuteczność w wykonywaniu obowiązków zawodowych,
- cynizm,
- depersonalizacja.
W raporcie „The State of Burnout in Tech 2022 edition”, który stał się przyczynkiem do tego artykułu, powyższe cztery czynniki są określane jako cztery duchy wypalenia zawodowego, które „nawiedzają” pracowników.
Jak dużym problemem jest wypalenie zawodowe?
Autorzy wspomnianego raportu zebrali ponad 30 tysięcy odpowiedzi od pracowników sektora informatycznego (47% stanowiły kobiety, 53% mężczyźni) z 33 krajów i odnieśli je do czteroczęściowego modelu wypalenia zawodowego. Przeanalizowane odpowiedzi wskazywały na „małe”, „umiarkowane” albo „duże” ryzyko wypalenia zawodowego.
Jak założenia przyjęli autorzy? Za główną przyczynę burnoutu wskazali konflikt pomiędzy życiem zawodowym a pracą, który zazwyczaj nasila się z biegiem czasu — niekończące się deadline'y i doraźne rozwiązywanie coraz to nowych problemów powoduje długotrwały stres, który jest początkiem błędnego koła, w które często wpadamy.
Poznaj swojego przeciwnika — objawy wypalenia zawodowego
Publikacje naukowe wskazują różne objawy wypalenia zawodowego, a opisywany tu raport wskazuję czterech głównych „winowajców”.
Wyczerpanie fizyczne
Pierwszym ze wspomnianych objawów jest wyczerpanie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Dotknięte nim osoby mają problemy z motywacją i energią do działania, są permanentnie zmęczone, a co gorsza, mają problemy z odpoczynkiem i regeneracją sił.
Wyniki „The State of Burnout in Tech 2022 edition” wskazują, że 56% pracowników sektora IT ma problem z odpoczynkiem po zakończeniu pracy, a 62% czuje się emocjonalnie i fizycznie wyczerpana.
Jak wygląda to w przypadku podziału na płeć? Na wyczerpanie sił skarży się aż 69% kobiet i 52% mężczyzn.
(Domniemana) nieskuteczność
Ta przypadłość sprawia, że nawet jeżeli dany pracownik jest w stanie wykonywać swoje działania, to wraz z biegiem czasu zaczyna coraz bardziej wątpić w swoje umiejętności. Rosnące poczucie nieefektywności własnych działań zmniejsza produktywność dotkniętej nią osoby i przekłada się na spadające morale.
Jak wygląda to w ujęciu liczbowym? 51% badanych stwierdziło, że osiąga mniej, niż powinno, a 33% czuło się nieefektywne w swojej pracy. Wśród kadry zarządzającej ten ostatni odsetek wyniósł 34,5%, podczas gdy tak samo czuło się 30,5% podwładnych.
Efektem takiego stanu może być kryzys emocjonalny, pogłębiająca się prokrastynacja, obniżenie oceny własnych dokonań i rozwijający się syndrom oszusta.
O tym ostatnim zagadnieniu więcej przeczytasz w naszym artykule — Ty kontra Twój największy krytyk.
Cynizm
Niektórzy z nas są bardziej cyniczni niż inni, co jest całkiem naturalne. Cynizm może być jednak także objawem wypalenia zawodowego. Mowa tu o sytuacjach, w których pracownicy zaczynają nagle ozięble traktować osoby, w stosunku do których były wcześniej przyjaźnie nastawione.
Taki rozwój wypadków osłabia grupowe więzy, zabija poczucie satysfakcji z wykonanych zadań i sprawia, że pracownicy stają się wolniejsi, bardziej niedbali i mniej produktywni.
Według przytaczanego raportu 43% pracowników branży IT czuje się coraz mniej zaangażowanych w swoją pracę, a aż 27% nie widzi wartości ani celu w tym, co robi.
Tę przypadłość dobrze opisuje jeden z cytatów, który także znajdziemy w dokumencie: Kiedy nie jesteś w stanie wytłumaczyć, dlaczego codziennie wstajesz i idziesz do pracy, potraktuj to jako jeden z pierwszych objawów wypalenie zawodowego.
Depersonalizacja
O depersonalizacji mowa wtedy, gdy pracownik wyłącza swoje emocje, by poradzić sobie ze swoim otoczeniem i innymi ludźmi.
Osoby dotknięte tym objawem stają się oziębłe i zdystansowane w stosunku do swoich pracowników i zwierzchników. Bardzo często ich zachowanie psuje atmosferę w miejscu pracy i obniża morale pracujących tam osób.
Spośród przebadanych, aż 22% osób czuje, że odnosi się do swoich współpracowników z coraz mniejszą sympatią. Jednocześnie takim obrotem spraw bardziej przejmują się kobiety niż mężczyźni (29% do 23%).
Wypaleniu zawodowe a lojalność pracowników
W podsumowaniu swojego raportu autorzy piszą, że coraz więcej pracowników sektora IT boryka się z wypaleniem zawodowym. Odpowiedzi udzielone przez wszystkich badanych wskazują, że aż 42,1% z pracowników sektora IT jest najbardziej narażone na objawy burnoutu.
Jakie są tego konsekwencje dla firm? Dwóch na pięciu badanych pracowników chce odejść ze swojego miejsca pracy w ciągu najbliższych sześciu miesięcy. Dla porównania; aż 76% osób, u których objawy wypalenia zawodowego są sporadyczne, deklaruje chęć pozostania w obecnej firmie.
Dość łatwo więc o wniosek, że zadowolenie pracowników i ograniczony stres w miejscu pracy mocno wpływają na produktywność i lojalność pracowników w stosunku do pracodawcy.
Wypaleniu zawodowe — jak mu przeciwdziałać?
Jak zapobiegać i przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu? Raport wskazuje, że ciężko o rozwiązania, które sprawią, że problem wypalenia zawodowego u pracowników zniknie od razu.
Kluczem jest tu balans między czynnikami dodającymi motywacji (jak pomoc przełożonych, dobra atmosfera w pracy czy możliwości awansu) a czynnikami obciążającymi zdrowie psychiczne (jak presja czasu czy spora liczba obowiązków zawodowych). Innymi słowy, badania jasno pokazują, że przyjazna atmosfera w pracy przekłada się na osiągane wyniki.
A jak z wypaleniem zawodowym mogą radzić sobie szeregowi pracownicy? Istnieje na to co najmniej kilka sposobów. Te najprostsze to poprawienie codziennych nawyków — jeżeli objawy burnoutu są u Ciebie dość łagodne, to spróbuj zadbać o lepszy sen, zdrowszą dietę i więcej ruchu. Często nawet tak proste działania mogą poprawić Twoje samopoczucie i motywację.
Pomocne jest też jasne postawienie granic między życiem zawodowym a prywatnym. Ułatwia to odpoczynek i regenerację sił w Twoim czasie wolnym, kiedy to Twoja praca nie będzie ingerować w Twoje codzienne życie.
Warto też popracować nad asertywnością. Mówienie „nie” nie każdemu przychodzi łatwo, ale ułatwia egzekwowanie swoich praw i daje większe poczucie kontroli nad własnym życiem.
Oczywiście, w przypadku powyższych porad łatwiej jest powiedzieć niż zrobić. Jeżeli więc żadne z powyższych, prostych rozwiązań nie przynosi odpowiednich rezultatów lub nie jesteś w stanie wprowadzić ich w życie własnoręcznie, wówczas najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u specjalisty — psychiatry lub psychoterapeuty.
